Bijen zijn van onschatbare waarde voor onze ecosystemen en voedselproductie. Toch gaat het niet goed met veel bijensoorten: verlies van leefgebied, gebruik van pesticiden, verdroging, monocultuur, en klimaatverandering bedreigen hun voortbestaan. In deze blogpost duik ik in allerlei aspecten van bijen: hoe je ze herkent, wat je kunt doen in je eigen tuin om ze te steunen, en per seizoen tips om je tuin bijvriendelijk te maken.
Inhoudsopgave
Bijen spelen een ontzettend belangrijke rol in onze natuur. Zonder bijen zouden veel planten – en dus ook voedsel – simpelweg niet kunnen bestaan. Toch gaat het al jaren slecht met veel bijensoorten. Gelukkig kunnen we allemaal helpen, gewoon in onze eigen tuin of op ons balkon. In deze blog leggen we uit hoe je bijen kunt herkennen, wat ze nodig hebben, wat jij kunt doen in jouw tuin én hoe je het hele jaar door een verschil maakt.
Hoe herken je een bij?
Bijen zijn niet altijd even makkelijk te herkennen, want ze lijken best veel op wespen of zweefvliegen. Toch zijn er een paar duidelijke verschillen:
- Bijen hebben meestal een wat hariger lichaam. Die haartjes helpen ze om stuifmeel te verzamelen.
- Ze zijn vaak minder felgekleurd dan wespen. Je ziet vaker bruin, zwart en vaalgeel.
- Ze vliegen rustiger dan wespen en zijn vooral bezig met bloemen bezoeken.
- Hommels zijn een stuk groter en ronder, maar horen ook bij de bijenfamilie.
- Zweefvliegen lijken op bijen, maar hebben grotere ogen en slechts één paar vleugels.
Let goed op de vleugels, de beharing en het gedrag: dan weet je al snel of je met een bij te maken hebt.
Wat te doen met bijen in de tuin?
Zie je bijen in je tuin? Goed nieuws: dat betekent dat je tuin aantrekkelijk is voor deze nuttige beestjes. Laat ze vooral met rust, en zorg dat ze voldoende voedsel en schuilplekken hebben. Heb je kinderen of ben je bang voor steken? Geen zorgen: bijen zijn niet agressief en steken alleen als ze zich bedreigd voelen. Blijf rustig, en laat ze lekker hun gang gaan.
Wat trekt bijen aan in de tuin?
Bijen komen af op tuinen waar ze voedsel, water én schuilplaatsen kunnen vinden. Denk hierbij aan:
- Bloemen met veel nectar en stuifmeel
- Een divers aanbod van planten, het liefst inheemse soorten
- Bloemen in groepjes (geen losse plantjes verspreid)
- Beschutte plekjes uit de wind
- Water (zoals een ondiep schaaltje met stenen)
- Plekken om te nestelen (zoals holle stengels of open grond)
Een tuin hoeft echt niet perfect te zijn voor bijen – liever niet zelfs! Een beetje rommelhoekje doet wonderen.
Wat moet ik doen als ik een bijennest in mijn tuin heb?
Een bijennest in je tuin is meestal geen probleem. Sterker nog, het is een goed teken! Bijen zijn niet agressief en verdwijnen vaak vanzelf aan het einde van het seizoen. Wel is het handig om te weten wat voor nest je hebt:
- Hommelnest: vaak in de grond of in een oud holletje. Laat dit met rust; hommels zijn zachtaardig en tijdelijk.
- Solitaire bijen: die maken kleine nestjes in gaatjes in de grond of in hout. Je merkt er nauwelijks iets van.
- Honingbijen: zitten vaak in een kast van een imker. Is er echt overlast? Bel dan een lokale imker, die kan het nest op een diervriendelijke manier verplaatsen.
Ga vooral niet zelf rommelen met rook of gif. Daarmee breng je jezelf en de bijen in gevaar.
Welke bijen in de tuin?
Er zijn in Nederland meer dan 350 soorten bijen, waarvan het grootste deel solitair leeft. In jouw tuin kun je onder andere deze soorten tegenkomen:
- Honingbijen: bekend van de imker, leven in grote kolonies.
- Hommels: dikke, harige bijen die je vaak hoort zoemen.
- Metselbijen: solitair, nestelen in gaatjes in muren of hout.
- Zandbijen: maken nestjes in open stukjes grond.
- Behangersbijen: gebruiken stukjes blad om nestjes te maken in holtes.
Elke soort heeft zijn eigen voorkeur voor bloemen en nestplekken. Hoe gevarieerder je tuin, hoe meer soorten je aantrekt.
Hoe kan ik bijen redden?
Wil je echt het verschil maken voor bijen? Dan is dit wat je kunt doen:
- Plant bloemen die rijk zijn aan nectar en stuifmeel
- Zorg dat er het hele jaar door iets bloeit
- Gebruik géén gif in je tuin
- Bied nestplekken aan (zoals bijenhotels of kale grond)
- Maai je gazon minder vaak
- Zet een schaaltje water neer met steentjes
- Laat uitgebloeide bloemen en stengels in de winter staan
- Koop honing bij een lokale imker die duurzaam werkt
Kleine aanpassingen kunnen een groot effect hebben.
Hoe kan ik bijen helpen?
Bijen helpen kan op veel manieren. Je hoeft er geen grote tuin voor te hebben – zelfs een balkon of een geveltuin doet al mee. Combineer voedsel, water, rust en schuilplekken, en je helpt niet alleen bijen, maar ook vlinders, vogels en andere nuttige tuinbezoekers.
Welke planten zijn goed voor bijen?
Een goede bijentuin heeft bloemen die bloeien vanaf het vroege voorjaar tot in de herfst. Kies bij voorkeur inheemse planten, want die passen het best bij onze wilde bijensoorten.
Voorjaar: krokus, sneeuwklokje, blauwe druif, wilg
Zomer: lavendel, kattenkruid, zonnehoed, marjolein
Herfst: herfstaster, klimop, hemelsleutel
Algemeen goed: phacelia, klaver, salie, wilde bloemenmengsels
Zorg dat je bloemen in groepjes plant en vermijd dubbele bloemen (die hebben vaak geen nectar).
Steken hommels en bijen?
Bijen en hommels steken eigenlijk alleen als ze zich in het nauw gedreven voelen. Zolang je rustig blijft en hun nest met rust laat, gebeurt er niets.
- Honingbijen kunnen steken, maar doen dat alleen als verdediging.
- Hommels steken zelden, en zijn heel vriendelijk van aard.
- Solitaire bijen zijn vrijwel nooit agressief en steken meestal niet.
Wespen zijn vaak op zoek naar zoetigheid en zijn een stuk brutaler – maar dat zijn dus geen bijen.
Maai minder vaak
Een simpele manier om bijen te helpen: maai je gras niet te vaak. Als je een deel van je gazon wat langer laat groeien, krijgen bloemen zoals klaver en madeliefjes de kans om te bloeien. Die zijn erg geliefd bij bijen. Je hoeft je hele gazon niet te laten verwilderen – alleen al een randje of hoekje helpt.
Tuinier gifvrij
Pesticiden en onkruidverdelgers zijn funest voor bijen. Gebruik liever natuurlijke middelen of werk met de hand. Onkruid tussen de tegels? Even schrapen of borstelen. Last van bladluizen? Laat de lieveheersbeestjes hun werk doen. Hoe minder gif in je tuin, hoe gezonder het is voor álle bewoners.
Plekken om te schuilen en te nestelen
Naast bloemen hebben bijen ook plekjes nodig om te wonen en te rusten. Je helpt ze door bijvoorbeeld:
- Holle stengels te laten staan (zoals van braam of riet)
- Een stukje kale grond open te laten (voor grondnesten)
- Een stapel takken of stenen te maken
- Oude muren of open voegen ongemoeid te laten
- Een bijenhotel op te hangen
Hoe ruiger het hoekje, hoe liever bijen het hebben!
Bijenhotels om bijen te helpen
Een bijenhotel is een leuke en makkelijke manier om solitaire bijen te helpen. Let op deze punten:
- Hang het op een zonnige, droge plek (niet in de regen of wind)
- Gebruik buisjes van 3-10 mm doorsnee, ongeveer 10-15 cm diep
- Zorg dat de achterkant dicht is
- Geen splinters of loszittende onderdelen
- Reinig het hotel eens per jaar of vervang het tijdig
Let op: niet elk “bijenhotel” uit de winkel is geschikt. Bouw er zelf één of koop er eentje van goede kwaliteit.
Hoe kan ik mijn tuin bijvriendelijk maken?
Een bijvriendelijke tuin hoeft geen grote metamorfose te ondergaan. Enkele simpele stappen maken al een wereld van verschil:
- Kies bloemen die bloeien in verschillende seizoenen
- Maai minder en laat rommelhoekjes toe
- Vermijd gif en chemische middelen
- Zorg voor nestplekjes en bijenhotels
- Zet een ondiep schaaltje water neer
- Plant inheemse planten en kruiden
Hoe meer variatie, hoe beter!
Is suikerwater goed voor bijen?
Je hoort het wel eens: geef een vermoeide bij wat suikerwater. Dat kan in noodgevallen, maar het is géén structurele oplossing. Alleen als een bij verzwakt is en nergens nectar kan vinden, kun je een beetje suikerwater aanbieden (1 deel suiker op 5 delen water). Doe dit nooit in de buurt van bloemen of in grote hoeveelheden – het verstoort hun natuurlijke gedrag.
Hoe kan ik bijen in de herfst helpen?
- Plant herfstbloemen zoals asters of sedum
- Laat uitgebloeide planten en stengels staan
- Maak je bijenhotel schoon en klaar voor de winter
- Gebruik geen gifstoffen
- Laat bladeren liggen als beschutting
In de herfst bereiden bijen zich voor op de winter, dus alles wat rust en beschutting biedt is welkom.
Hoe kan ik bijen in de winter helpen?
- Laat plantenresten en bladeren liggen
- Zorg voor beschutte plekjes in de tuin
- Verplaats bijenhotels niet
- Verstoor de grond niet (grondbijen overwinteren daar)
- Weinig te doen? Goed zo – de rust is belangrijk!
Hoe kan ik bijen in de lente helpen?
- Zorg voor vroege bloeiers zoals krokus, sneeuwklokje en wilg
- Laat oude stengels nog even staan
- Zorg voor water
- Zet je bijenhotel op tijd klaar
- Gebruik géén bestrijdingsmiddelen
De lente is het startpunt van het bijenseizoen – wat je nu doet, bepaalt de rest van het jaar.
Hoe kan ik bijen in de zomer helpen?
- Zorg voor genoeg bloemen die bloeien in juli en augustus
- Zet water neer – het is vaak warm en droog
- Laat je gazon gedeeltelijk met rust
- Houd je bijenhotel schoon en droog
- Blijf gifvrij tuinieren
In de zomer zijn bijen op hun actiefst. Nu hebben ze vooral veel bloemen en rust nodig.
Meer bijen betekent een gezondere tuin én natuur. Dus of je nou een balkon, een achtertuin of een volkstuin hebt: iedereen kan iets doen.
Wil je meer tips voor een levendige tuin vol leven? Blijf dan Tuininspiratiegids.nl volgen!
